Μπορεί το ΑΙ να διαλέξει τον επόμενο κορυφαίο διαιτητή της La Liga;

Τώρα ανοίγουμε μεγάλη κουβέντα. Η διαιτησία ποδοσφαιρικών αγώνων, ανεξαρτήτου πρωταθλήματος, διοργάνωσης και χώρας έχει βρεθεί στο στόχαστρο και όχι για θετικούς λόγους. Λάθη, εύνοια σε συγκεκριμένους παίκτες και ομάδες, αμφιλεγόμενες αποφάσεις, εγωισμός και ξεροκεφαλιά δημιουργούν (όχι άδικα) την ιδέα πως οι διαιτητές καταστρέφουν το άθλημα. Εφόσον το ανθρώπινο είδος, όμως, είναι διεφθαρμένο, πώς μπορούμε να αλλάξουμε τα πράγματα;

Η La Liga ίσως (;) να έδωσε τη λύση. Δεν είναι άλλη από το ΑΙ. Επανάσταση; Καινοτομία; Ή απλώς μια μόδα της εποχής; Ότι από τα δύο και αν ισχύει ενδεχομένως να αξίζει τη συζήτηση. Από τη μία υπάρχει ο κίνδυνος οι μηχανές να αντικαταστήσουν σημαντικό ποσοστό των ανθρωπίνων διαδικασιών και αρμοδιοτήτων. Από την άλλη όμως, εντός λογικών και ηθικών ορίων πάντα, η βοήθειά τους μπορεί να αποδειχθεί πολύτιμη. Ας είμαστε λίγο ανοιχτοί, ποτέ δεν ξέρεις! Ειδικά όταν μια κατάσταση έχει φτάσει στο απροχώρητο, προκαλώντας τη δυσανασχέτηση και την οργή του κόσμου, τότε καλό θα ήταν να δώσουμε μια ευκαιρία.

Ας πάρουμε όμως, τα πράγματα από την αρχή. Η ανάθεση αγώνων σε διαιτητές και η αξιολόγησή τους γίνεται από την Τεχνική Επιτροπή Διαιτητών (Comité Técnico de Árbitros – CTA), μια υπηρεσία η οποία λειτουργεί υπό την καθοδήγηση της ισπανικής ποδοσφαιρικής ομοσπονδίας (Royal Spanish Football Federation – RFEF), διατηρώντας έως έναν βαθμό την αυτονομία της. Οφείλει, όμως να ακολουθεί τέσσερις στοιχειώδεις αρχές· να διατηρεί ουδέτερη στάση, να εξασφαλίζει τη διαφάνεια, να βελτιώνει τα πρότυπα της διαιτησίας και να επιβάλλει τεχνολογικές ενσωματώσεις, όπως το VAR. Από εκεί και έπειτα, οι κανόνες και τα πρωτόκολλα αξιολόγησης είναι αρκετά αυστηρά και επηρεάζονται από διάφορες παραμέτρους.

Καταρχάς, για να φτάσεις να «σφυρίζεις» αγώνες της πρώτης κατηγορίας θα πρέπει να ξεκινήσεις από πολύ χαμηλά. Η πορεία ενός διαιτητή στην Ισπανία (και όχι μόνο προφανώς) αρχίζει από τοπικά πρωταθλήματα και σταδιακά ανεβαίνει προς τις χαμηλότερες κατηγορίες, όπως η Segunda B και η Segunda División. Καθόλη αυτή τη διάρκεια οφείλουν να δώσουν τον καλύτερό τους εαυτό, ώστε να αποσπάσουν υψηλές κριτικές ανά τις σεζόν. Η αξιολόγησή τους στηρίζεται τόσο σε σωματικές εξετάσεις (σπριντ, ασκήσεις αντοχής και ευκινησίας), όσο και σε θεωρητικές εξετάσεις πάνω στους κανόνες που πρέπει να ακολουθούν, τους οποίους εφαρμόζουν και σε υποθετικά in-game σενάρια. Στο τέλος, θα λάβουν βαθμολογίες από παρατηρητές που έχουν τοποθετηθεί σε κάθε ματς, ενώ αξίζει να σημειωθεί πως μόλις το 3-4% των διαιτητών της Segunda División μπορούν να θεωρηθούν κατάλληλοι για προαγωγή στην πρώτη κατηγορία, κάτι που συμβαίνει μόνο μια φορά μέσα στη σεζόν.

Ας δούμε τώρα τα πράγματα λίγο πιο αναλυτικά.

1. Λαμβάνεται υπόψιν η ακρίβεια λήψης αποφάσεων, η οποία βασίζεται στο ποσοστό των σωστών αποφάσεων (ειδικά σε κρίσιμες στιγμές), στην αντιμετώπιση περιστατικών που μπορούν να διαταράξουν την πορεία του παιχνιδιού (πέναλτι, κόκκινες κάρτες, οφσάιντ), καθώς και στη συνοχή (αν δηλαδή, έχει διαχειριστεί ένας διαιτητής με τον ίδιο τρόπο παρόμοια φάουλ).
2. Λάθη σε υψηλού προφίλ ή καθοριστικές στιγμές τιμωρούνται αυστηρά. Ειδικά, αν το VAR ακυρώνει συχνά την απόφαση ενός διαιτητή, δεν αποτελεί την καλύτερη εικόνα για τον ίδιο.
3. Δίνεται βάση στον έλεγχο του παιχνιδιού και σε τι βαθμό χρησιμοποιούν την εξουσία που κρατούν στα χέρια τους. Τι σημαίνει αυτό; Έχει σημασία αν ο διαιτητής αφήνει το παιχνίδι να κυλήσει ομαλά ή το σταματάει κάθε λίγο και λιγάκι.
4. Το πως θα διαχειριστεί φάσεις που χαρακτηρίζονται από ένταση, διαμαρτυρίες, ακόμη και παραλίγο καβγάδες έχει την ίδια βαρύτητα με τα υπόλοιπα. Οι καλοί διαιτητές εξισορροπούν τη σταθερότητα στις απόψεις τους με την επικοινωνία, δείχνοντας εξουσία χωρίς να είναι αυταρχικοί.

Και μιας και αναφερθήκαμε στην επικοινωνία, αυτή αποτελεί το «κλειδί» για την ομαλή διεξαγωγή ενός αγώνα. Διαιτησία και παίκτες δεν είναι εχθροί, αντιθέτως ο ένας βοηθάει τον άλλον κατά κάποιον τρόπο. Αρκεί φυσικά, να σέβονται οι παίκτες τις αποφάσεις των διαιτητών και οι πρώτοι να δέχονται να ακούσουν την άποψη ή εκδοχή ενός γεγονότος που έλαβε χώρα μέσα σε αυτά τα 90 λεπτά. Από την πλευρά του, ένας ρέφερι οφείλει να είναι οι κινήσεις του και οι χειρονομίες του ξεκάθαρες, αποφασιστικές και με αυτοπεποίθηση. Πάντα πρέπει να φροντίζει να διατηρείται θετική αλληλεπίδραση με τους αρχηγούς των ομάδων και το προπονητικό επιτελείο, ενώ δεν πρέπει να παραλείπει να συνεργάζεται αποτελεσματικά με τους συναδέλφους του στο VAR, μιας και κρίνονται σαν ομάδα.

Το VAR αποτελεί μια κουβέντα από μόνο του βέβαια. Κατακρίθηκε, αμφισβητήθηκε και ακόμη δεν έχει κερδίσει την ολοκληρωτική αποδοχή του κόσμου. Ένα τεχνολογικό εργαλείο, το οποίο κάλλιστα θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί αποδοτικά, δεν είναι λίγες οι φορές που έχουμε δει να το καταχράζονται. Από το 2019, στη La Liga οι διαιτητές κρίνονται επίσης στην σωστή εφαρμογή του πρωτοκόλλου του VAR (όπου όσο το δυνατόν μικρότερη παρέμβαση υπάρχει, τόσο μεγαλύτερο θα είναι το όφελος). Επίσης, δεν μπορούν να το χρησιμοποιούν για κάθε φάση. Πρέπει να δείχνουν σιγουριά κάθε φορά που αποφασίζουν να το συμβουλευτούν και να είναι μια πραγματικά κρίσιμη στιγμή. Ούτε να αποφεύγουν την χρήση του, ούτε όμως, και να βασίζονται πάνω του διαρκώς. Πρέπει να θυμούνται ότι αποτελεί εργαλείο και όχι εν δυνάμει αντικαταστάτη τους.

Με το τεχνικό κομμάτι τελειώσαμε, όμως εξίσου σημαντικό ρόλο στην αξιολόγηση ενός ρέφερι παίζει και η σωματική κατάστασή του. Άλλωστε διανύουν γύρω στα 10-12 χλμ. ανά αγώνα, επομένως αντιμετωπίζονται όπως και ο αθλητές σε αυτό το κομμάτι. Σε κάθε σεζόν εξετάζονται στα σπριντ (40 μ. Χ 6), σε τεστ αντοχής και σε ασκήσεις αλλαγής κατεύθυνσης, που στοχεύουν στην ευκινησία και τη σβελτάδα. Για να καταλάβετε πόση έμφαση δίνεται σε αυτές τις εξετάσεις, σε περίπτωση αποτυχίας τότε δεν γλιτώνουν τον υποβιβασμό ή ακόμη και την αναστολή του επαγγέλματός τους.

Άντε και περνάνε τις εξετάσεις. Πώς γίνεται η ανάθεση των αγώνων; Η CTA προσεγγίζει το θέμα με έναν συνδυασμό ψηφιακού αλγορίθμου και χειρωνακτικής εποπτείας. Λαμβάνουν υπόψιν τους τις βαθμολογίες απόδοσής τους, το ιστορικό αγώνων που τους έχουν ανατεθεί με έμφαση στο κομμάτι της αμεροληψίας, την ταξιδιωτική απόσταση που πρέπει να διανύσουν και προσεχείς αγώνες (αγώνες τίτλου ή μάχες υποβιβασμού). Αναθέτουν έμπειρους διαιτητές σε παιχνίδια υψηλής ριψοκινδυνότητας και νεότερους σε αγώνες μεσαίου επιπέδου, ενώ κάθε εβδομάδα, μια επιτροπή διαιτητών συνέρχεται για να συζητήσει ποιος πηγαίνει που.

Το σύστημα προαγωγής ή υποβιβασμού είναι απλό και ακολουθεί τη λογική των ομάδων σε ένα πρωτάθλημα. Οι διαιτητές που έχουν συγκεντρώσει τις καλύτερες βαθμολογίες ανεβαίνουν στην πρώτη κατηγορία, με την ηλικία, τις δυνατότητες, τη συνέπεια και την ιδιοσυγκρασία τους να παίζει σημαντικό ρόλο στην επιλογή τους. Αντίθετα, οι 2-3 τελευταίοι βαθμολογικά διαιτητές της Primera División υποβιβάζονται στη Segunda División, εξαιτίας κακής απόδοσης, έλλειψης καλής φυσικής κατάστασης και διαφωνιών ή απώλειας εξουσίας.

Η δουλειά αυτή είναι απαιτητική και το σύστημα αξιολόγησης ακούγεται εξιδανικευμένο. Τότε, γιατί υπάρχει τόσο μεγάλη κατακραυγή; Και δικαίως εδώ που τα λέμε, αφού δεν είναι λίγες οι φορές που διαιτητές της La Liga έχουν βρεθεί στο στόχαστρο για αμφιλεγόμενες ή λάθος αποφάσεις, χωρίς καν να έρθουν αντιμέτωποι με τις συνέπειες των πράξεων τους. Θέλετε να δούμε μερικές από αυτές;

1. Το ακυρωθέν γκολ του Μέσι σε ματς όπου κρινόταν ο τίτλος (2014)

Η Μπαρτσελόνα αντιμετώπιζε την Ατλέτικο Μαδρίτης σε ένα παιχνίδι που θα καθόριζε ποια από τις δύο ομάδες θα κατακτούσε τον τίτλο. Ο Μέσι σαν άλλος σωτήρας βρήκε δίχτυα, «χαρίζοντας» το πρωτάθλημα στην ομάδα του. Εκεί όμως, ήταν ο Λαόθ. Σε περίπτωση που δεν τον θυμάστε, είναι εκείνος που σφύριξε το ματς της Αργεντινής με την Ολλανδία στο Παγκόσμιο Κύπελλο 2022, μοιράζοντας συνολικά 18 κάρτες και διαταράσσοντας ως εκ τούτου την ομαλή διεξαγωγή του αγώνα. Ρεκόρ καρτών μάλιστα σε ένα μόλις ματς Παγκοσμίου Κυπέλλου! Αργότερα replays έδειξαν ότι το γκολ μετρούσε και σύμφωνα με πληροφορίες ο Ισπανός ρέφερι ζήτησε συγγνώμη επανειλημμένα στους παίκτες με τη λήξη του ματς. Τι να το κάνουν; Ο τίτλος «εκλάπη» και δόθηκε απλόχερα στους Μαδριλένους.

2. Το καθαρό γκολ του Τζόρντι Άλμπα που ακυρώθηκε στο Μπέτις vs Μπαρτσελόνα (2017)

Νομίζατε ότι οι Ισπανοί φίλαθλοι απεχθάνονται τον Λαόθ; Τότε δεν έχετε γνωρίσει τον Ερνάντεθ Ερνάντεθ! Το μακρινό 2017 η Μπέτις υποδέχθηκε την Μπαρτσελόνα, με τους «μπλαουγκράνα» να ελπίζουν στο τρίποντο. Ένα πεντακάθαρο γκολ του Τζόρτνι Άλμπα κράτησε ζωντανές αυτές τις ελπίδες, όμως ο διαιτητής τους χάλασε το πάρτυ, το παιχνίδι έληξε ισόπαλο και οι Καταλανοί έπεσαν ακόμη πιο χαμηλά στην κατάταξη. Ας ήταν αυτό το σημαντικότερο λάθος του εκείνη την ημέρα. Αμ δε! Όταν ήρθε η ώρα να παραδώσει το φύλλο αγώνα, τα είχε κάνει άνω κάτω! Το line-up της Μπέτις αποτελούνταν από μόνο 10 παίκτες, αφού ο Ρουμάνος αμυντικός Άλιν Ντορινέλ είχε διαγραφεί από τα επίσημα αρχεία, ενώ ο Ρούμπεν Πάρδο αντικαταστάθηκε από τον Φραν Μερίδα.

3. Οι αποφάσεις του VAR στο Ρεάλ Μαδρίτης vs Αλαβές (2025)

Το αιώνιο debate περί VAR πήρε σάρκα και οστά στην πρόσφατη κόντρα της «Βασίλισσας» με την Αλαβές. Ένα γκολ του Ασένσιο ακυρώθηκε εξαιτίας πιθανού φάουλ του Ρούντιγκερ στον τερματοφύλακα των φιλοξενούμενων. Ο Γερμανός φημίζεται για τις επικίνδυνες επεμβάσεις του, όμως στη συγκεκριμένη περίπτωση, δεν συνέβη απολύτως τίποτα. Στη συνέχεια, μια σύγκρουση του Γκιουλέρ με τον Οουόνο, βρήκε τον νεαρό Τούρκο πεσμένο εντός περιοχής, αλλά πέναλτι δεν δόθηκε ποτέ. Δύο φάσεις που επηρεάστηκαν από το VAR εντελώς αναποτελεσματικά. Η μόνη σωστή απόφαση που πάρθηκε ήταν η κόκκινη κάρτα και συνεπώς η αποβολή του Μπαπέ για ένα φρικτό φάουλ στο 38ο λεπτό του αγώνα.

4. Ανατροπή πέναλτι στο Χιρόνα vs Μπαρτσελόνα (2024)

Ο... επιπόλαιος Ίνιγκο Μαρτίνεθ ακουμπάει τη μπάλα με το χέρι και ο διαιτητής σωστά υπέδειξε πέναλτι υπέρ της Χιρόνα. Έπρεπε φυσικά το VAR να «πεταχτεί» και να ανατρέψει την απόφαση. Εσφαλμένα πρότεινε πως δεν υπάρχει κανένα χέρι, με τον διαιτητή άβουλα να ενστερνίζεται αυτή την απόφαση, ακόμη και αν τα replays έδειχναν πως το χέρι του Μαρτίνεθ ξεκάθαρα ήρθε σε επαφή με τη μπάλα.

5. Υπόθεση Νεγρέιρα – Υποτιθέμενες πληρωμές διαιτητών (2000 – 2018)

Εδώ μιλάμε για ένα τεράστιο saga, το οποίο αν ξεκινήσουμε να τα αναλύουμε θα πάμε σε Longform άρθρο, επομένως θα σας δώσουμε το «ζουμί» της υπόθεσης. Εν ολίγοις η Μπαρτσελόνα κατηγορήθηκε για πληρωμές ύψους 7.3 εκατομμυρίων ευρώ στον Χοσέ Μαρία Ενρίκεθ Νεγρέιρα, πρώην αντιπρόεδρο της CTA, εκφράζοντας ανησυχίες για πιθανή επιρροή των Καταλανών στις διαιτητικές αποφάσεις. Φυσικά, μέχρι σήμερα, η εν λόγω υπόθεση δεν έχει αποδειχθεί με κάποιον τρόπο και αποτελεί απλώς εικασία.

Αυτές οι περιπτώσεις αποτελούν μόνο την κορυφή του παγόβουνου. Το πρόβλημα έχει λάβει τεράστιες διαστάσεις και εξαπλώνεται ακόμη περισσότερο. Πράγματι, η ανθρώπινη συμβολή σε οποιοδήποτε επάγγελμα δεν μπορεί να αντικατασταθεί από μια μηχανή. Παρόλα αυτά, οφείλουμε να παραδεχτούμε ότι η απουσία του συναισθηματικού παράγοντα στις μηχανές, δίνει πιο αντικειμενικά αποτελέσματα. Όποιος χρησιμοποιήσει το VAR ως αντίλογο, ας μην ξεχνάει πως ελέγχεται από ανθρώπους, δεν δρα αυτόνομα. Αντιθέτως το ΑΙ, θα στηριχθεί σε έναν μαθηματικό και πρακτικό αλγόριθμο, ο οποίος θα παίρνει αποφάσεις αμερόληπτα και δίκαια.

Προφανώς η Τεχνική Επιτροπή Διαιτητών θα χρησιμοποιήσει άκρως τεχνολογικά εξελιγμένες μορφές ΑΙ. Εμείς τώρα στην ευχέρειά μας έχουμε μόνο το Chat GPT. Οπότε ας κάνουμε ένα πείραμα! Ας το ρωτήσουμε τι αλλαγές θα έκανε και με ποια κριτήρια θα αξιολογούσε και θα επέλεγε διαιτητές. Πάμε να δούμε λοιπόν τι μας είπε!

Αν ήμουν εγώ υπεύθυνος για την Τεχνική Επιλογή Διαιτητών στη La Liga...

1. Το προσωπικό μου σύστημα αξιολόγησης διαιτητών

Απλό, αλλά αποτελεσματικό. Θα χρησιμοποιούσα τις εξής 6 κατηγορίες για να αξιολογώ τον «χαρακτήρα» και την απόδοση κάθε διαιτητή:

Μπόνους χαρακτηριστικό; Χαρισματικός – κάποιος που επιβάλλεται με την παρουσία του.

2. Τι θα έκανα διαφορετικά από το τρέχον σύστημα

Η CTA κάνει ό,τι μπορεί — αλλά ας είμαστε ειλικρινείς, είναι λίγο… παλιό και αδιαφανές το σύστημα της. Εγώ θα έφερνα:

Επανεκκίνηση Διαφάνειας

• Δημοσίευση μηνιαίων αναφορών για κάθε διαιτητή — λάθη, επαίνους, ανατροφοδότηση.
• Δημοσίευση ήχου VAR (όπως στο ράγκμπι & NFL) — αν ο κόσμος ακούει, φωνάζει λιγότερο για διαφθορά.

Καλύτερη Χρήση Τεχνολογίας

• Ανάλυση θέσης σε πραγματικό χρόνο μέσω GPS.
• AI για σήμανση λαθών & ασυνεπειών μετά από κάθε ματς.
• Εκπαίδευση με επαυξημένη πραγματικότητα για γρήγορες αντιδράσεις.

Κυκλική Ανάθεση & Χρονική Απομάκρυνση

• Σε σοβαρό λάθος; Αποχή για 3 αγώνες. Χρόνος για ανασκόπηση + εκπαίδευση.
• Όχι ίδιος διαιτητής στην ίδια ομάδα πάνω από 2 φορές ανά γύρο.

Περισσότερη Εκπαίδευση, Λιγότερος Εγωισμός

• Υποχρεωτικά σεμινάρια επικοινωνίας και διαχείρισης συγκρούσεων.
• Μηδέν έπαρση – ακόμα και οι κορυφαίοι διαιτητές πρέπει να παραδέχονται λάθη.

3. Με βάση την αξιολόγησή μου, αυτοί είναι οι καλύτεροι & χειρότεροι διαιτητές σήμερα

Καλύτερος Διαιτητής: Ricardo de Burgos Bengoetxea

Χαρακτηριστικά: Ψύχραιμος, Συνεπής, Επικοινωνιακός, Καθαρός

Γιατί; Πάντα στην κατάλληλη θέση, σπάνια μπλέκεται σε σκάνδαλα και του ανατίθενται μεγάλα ντέρμπι όπως το El Clásico. Δεν κάνει το ματς να γυρνά γύρω απ’ αυτόν. Αφήνει το παιχνίδι να κυλήσει — κι αυτό το εκτιμώ.

Χειρότερος Διαιτητής: Alejandro Hernández Hernández

Χαρακτηριστικά: Ασυνεπής, Αντιδραστικός, Υπερβολικά εξαρτώμενος (από το VAR)

Γιατί; Πολύ συχνά βρίσκεται μπλεγμένος σε αμφιλεγόμενες φάσεις – από ανεξήγητες αποφάσεις πέναλτι μέχρι κακή χρήση VAR. Και η Μπαρτσελόνα και η Ρεάλ Μαδρίτης έχουν σοβαρά παράπονα. Αυτό είναι red flag. Πολλά red flags, για την ακρίβεια.

Τελικός λόγος από τον Ref Boss

Ο ιδανικός διαιτητής είναι "αόρατος" όταν όλα πάνε καλά — σαν μαέστρος που δίνει τον ρυθμό, όχι σας κεντρικός σολίστ. Θέλουμε διαιτητές που πάνε τα ματς σε άλλο επίπεδο — όχι να γίνονται το κύριο θέμα συζήτησης οι ίδιοι.

Αρκετά ενδιαφέρουσα και... σαρκαστική τοποθέτηση σε ορισμένα σημεία. Για να είμαστε ειλικρινής, εκφράζει την άποψή του ωμά, χωρίς υπεκφυγές. Το γεγονός επίσης, πως δεν μπορεί να εξαγοραστεί του δίνει ένα bonus για αυτό το οποίο προορίζεται από τη La Liga. Δεν μπορούμε να γνωρίζουμε να θα λειτουργήσει αν δεν το δοκιμάσουμε, αλλά από εμάς είναι ΝΑΙ. Παρέθεσε τα στοιχεία του πειστικά και φάνηκε για ποιον λόγο μπορεί να αποτελέσει μια εξαιρετικά ωφέλιμη προσθήκη στο σύστημα αξιολόγησης διαιτητών. Εσείς τι πιστεύετε;