Το sportswashing του Κατάρ είναι η… άβολη αλήθεια πίσω από τη νίκη της Παρί Σεν Ζερμέν

Η επικράτηση της Παρί Σεν Ζερμέν στον φετινό τελικό του Champions League ήταν μια νίκη για μια ομάδα που χτίστηκε με ένα όραμα. Ήταν μια νίκη για τον Λουίς Ενρίκε, έναν σπουδαίο προπονητή, που βίωσε μια ανείπωτη προσωπική τραγωδία. Ήταν μια νίκη για το ποδόσφαιρο που δεν στηρίζεται σε σούπερ σταρ και αν μπορούσε κάποιος να αποσυνδέσει το παιχνίδι από το πλαίσιό του, αυτό ήταν μαγευτικό καθώς επιτεύχθηκε μια ευρεία νίκη κόντρα σε μια ομάδα που ήταν σαν να μην εμφανίστηκε στον αγωνιστικό χώρο.

Μετά από χρόνια στα οποία οι Παριζιάνοι έμοιαζαν με ένα... τσίρκο διασημοτήτων, έφτασε η πολυπόθητη στιγμή της κατάκτησης του τίτλου στην κορυφαία ευρωπαϊκή διασυλλογική διοργάνωση κερδίζοντας, μάλιστα, αποθεωτικά σχόλια για την ομάδα που έφτιαξε ο Ενρίκε, κάνοντας την σαφώς πιο... συμπαθητική με δεδομένη την ιδιοκτησία της.

Και αυτό είναι ίσως που κάνει το sportswashing τόσο… ύπουλο. Στο γήπεδο, η Παρί Σεν Ζερμέν είναι αυτό που πρέπει να είναι ένας ποδοσφαιρικός σύλλογος. Αλλά το γεγονός παραμένει ότι ανήκει στην Qatari Sports Investments και ότι η κρατική υποστήριξη της δίνει ένα τεράστιο πλεονέκτημα έναντι άλλων συλλόγων που χρηματοδοτούνται με πιο... παραδοσιακό τρόπο.

Η αλήθεια είναι άβολη. Αλλά αν αγαπάς το ποδόσφαιρο, έχεις υποχρέωση να δεις πέρα από τα... highlights. Και εννοείται ότι το φαινόμενο δεν είναι νέο, αλλά η έντασή του έχει αυξηθεί ραγδαία, καθώς ο παγκόσμιος αθλητισμός – ιδίως το ποδόσφαιρο – αποτελεί πλέον μία από τις πιο ισχυρές μορφές «ήπιας ισχύος» (soft power).

Ο Τζόζεφ Νάι, στο βιβλίο του «Soft Power: The means to success in world politics», την όρισε ως «την ικανότητα ενός κράτους να δομεί μια κατάσταση με τέτοιο τρόπο, ώστε τα άλλα κράτη να αναπτύσσουν τις προτιμήσεις τους ή να προσδιορίζουν τα ενδιαφέροντά τους σε αρμονική θέση με τα δικά του».

Λεφτά για βιτρίνα υπάρχουν

Η QSI επένδυσε στην Παρί Σεν Ζερμέν έξι μήνες μετά από μια συνάντηση στο Μέγαρο των Ηλυσίων τον Νοέμβριο του 2010 (ένα μήνα πριν το Κατάρ κερδίσει το δικαίωμα να φιλοξενήσει το Παγκόσμιο Κύπελλο του 2022) μεταξύ του τότε Γάλλου προέδρου, Νικολά Σαρκοζί, του τότε προέδρου της UEFA, Μισέλ Πλατινί, και του Ταμίμ αλ-Θάνι, του πρίγκιπα διάδοχου του Κατάρ - τώρα εμίρη. Η Παρί Σεν Ζερμέν ήταν απλώς μέρος ενός κύματος επενδύσεων από το Κατάρ στη Γαλλία, αν και πρέπει να τονιστεί ότι ο Πλατινί υποστήριζε πάντα ότι είχε ήδη αποφασίσει να ψηφίσει υπέρ του Κατάρ.

Από εκείνη τη στιγμή, η Παρί μεταμορφώθηκε:

-Οι επενδύσεις εκτοξεύτηκαν (πάνω από 1,5 δισεκατομμύριο ευρώ σε μεταγραφές).

-Απέκτησε μερικούς από τους κορυφαίους ποδοσφαιριστές του κόσμου: Νεϊμάρ, Κιλιάν Εμπαπέ, Λιονέλ Μέσι.

-Ενίσχυσε την παγκόσμια εμπορική ταυτότητά της.

-Ανέπτυξε δεσμούς με brands πολυτελείας, συνδέοντας τον ποδοσφαιρικό χαρακτήρα της με την εικόνα του Παρισιού ως πολιτισμικής πρωτεύουσας.

Και εννοείται ότι δεν είναι μόνο η Παρί: η Μάντσεστερ Σίτι ανήκει στο Abu Dhabi United Group, η Νιούκαστλ στο κρατικό επενδυτικό ταμείο της Σαουδικής Αραβίας (PIF), μιας χώρας που θα φιλοξενήσει το Παγκόσμιο Κύπελλο του 2034. Την ίδια ώρα πληθώρα διεθνών αγώνων μποξ, τένις και Formula 1 διοργανώνονται πλέον σε αυταρχικά κράτη.

Όσο πολλά κι αν είναι τα ιδιωτικά επενδυτικά κεφάλαια που επενδύονται σε κορυφαίους συλλόγους, δεν έχουν στην πραγματικότητα τον άπειρο πλούτο εκείνων που υποστηρίζονται από ένα κράτος.

Για παράδειγμα, η Ίντερ είναι μία από τις τρεις μεγάλες ομάδες στην Ιταλία. Έχει αναδειχθεί πρωταθλήτρια Ευρώπης τρεις φορές. Για μεγάλο χρονικό διάστημα, συντηρείτο από τον πλούτο της οικογένειας Μοράτι. Κι όμως, σύμφωνα με την Deloitte, τα ετήσια έσοδά της είναι λιγότερα από τα μισά της Παρί Σεν Ζερμέν. Η Ίντερ έχει χάσει σε δύο από τους τρεις τελευταίους τελικούς του Champions League. Και οι δύο ήττες ήταν από κρατικές ομάδες. Μεταξύ των χορηγών της Παρί Σεν Ζερμέν είναι η Qatar Airways και ο Οργανισμός Τουρισμού του Κατάρ. Η κρατική υποστήριξη, δηλαδή, κάνει επίδειξη δύναμης.

Άπαντες γνωρίζουν ότι το Κατάρ είναι μια χώρα στην οποία οι εργαζόμενοι υφίστανται συστηματική εκμετάλλευση, οι γυναίκες υπόκεινται σε νόμους περί ανδρικής κηδεμονίας, οι σχέσεις μεταξύ ατόμων του ίδιου φύλου είναι παράνομες και η ελευθερία της έκφρασης περιορίζεται αυστηρά.

Είναι, επίσης, η χώρα που φιλοξένησε τον σπουδαιότερο τελικό Παγκοσμίου Κυπέλλου όλων των εποχών το 2022 και κατέχει πια την καλύτερη ομάδα στο ευρωπαϊκό (και επομένως παγκόσμιο) ποδόσφαιρο. Ο Νάσερ Αλ Κελαϊφί, πρόεδρος της Παρί Σεν Ζερμέν, είναι επίσης πρόεδρος του ομίλου μέσων ενημέρωσης beIN (πρώην θυγατρικής του Al Jazeera) και επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Ένωσης Συλλόγων (ECA), και με αυτή την ιδιότητα καθόταν το περασμένο Σάββατο δίπλα στον πρόεδρο της UEFA, Αλεξάντερ Τσέφεριν. Έχει τεράστια επιρροή και είναι υπόλογος στην QSI, του οποίου είναι πρόεδρος.

Mια νίκη του sportswashing

Ο Ρίο Φέρντιναντ σχολίασε στο TNT Sport ότι η νίκη της Παρί ήταν νίκη του ποδοσφαίρου. Δεν είπε ο παλαίμαχος Άγγλος άσος ότι ήταν και νίκη για το Κατάρ και τον Αλ Κελαϊφί. Ένα ποδοσφαιρικό επίτευγμα για ένα κράτος που διοργάνωσε ένα Παγκόσμιο Κύπελλο, για το οποίο πέθαναν πάνω από 6.500 μετανάστες εργάτες.

Το σύγχρονο ποδόσφαιρο σε πολλές περιπτώσεις η βιτρίνα για sportswashing.

Πρόκειται, εξάλλου, για το δημοφιλέστερο άθλημα στον κόσμο, και προφανώς η τεράστια οικονομική δύναμή του έχει προσελκύσει τα τελευταία χρόνια όχι μόνο θεσμικούς επενδυτές αλλά και γεωπολιτικά συμφέροντα.

Ο όρος sportswashing περιγράφει την πρακτική κατά την οποία αυταρχικά ή αμφιλεγόμενα καθεστώτα χρησιμοποιούν τον αθλητισμό για να ξεπλύνουν την εικόνα τους. Στην περίπτωση του Κατάρ, οι επικριτές ισχυρίζονται πως η χρηματοδότηση συλλόγων, η διοργάνωση του Μουντιάλ και η μαζική προβολή μέσω της αθλητικής διπλωματίας χρησίμευσαν για να αποπροσανατολιστεί η παγκόσμια κοινή γνώμη από ζητήματα όπως αυτά της παραβίασης των δικαιωμάτων μεταναστών και γυναικών, της έλλειψης πολιτικών ελευθεριών ή την εμπλοκή σε υποθέσεις χρηματοδότησης εξτρεμιστικών ομάδων.

Το παράδειγμα του Κατάρ δείχνει πώς ο αθλητισμός έχει γίνει πεδίο γεωπολιτικής μάχης και δημόσιων σχέσεων. Το sportswashing δεν είναι απλώς μια στρατηγική μάρκετινγκ· είναι μια μέθοδος χειραγώγησης της παγκόσμιας κοινής γνώμης, στην οποία το Κατάρ έχει επενδύσει τεράστια κεφάλαια.

Κι αυτό πολλοί το αγνοήσαμε, βλέποντας τον Λουίς Ενρίκε και τους παίκτες του να σηκώνουν στο Μόναχο το τρόπαιο του Τσάμπιονς Λιγκ. Μείναμε στη βιτρίνα. Το sportswashing εκεί ήταν, απλά μας παρέσυρε κι εμάς η μέθη του νικητή.

Ως φίλαθλοι και πολίτες, βέβαια, ίσως χρειάζεται κάποιες φορές να αναρωτιόμαστε ποιοι είναι πίσω από τις ομάδες που υποστηρίζουμε. Χωρίς να φοβηθούμε ότι θα χαθεί η μαγεία του ποδοσφαίρου επειδή το κοιτάμε με κριτική σκέψη.

Αντιθέτως, ίσως γίνει πιο αυθεντική.

Με πληροφορίες από:

-Amnesty International

-Human Rights Watch

-Τhe Guardian