NBA Europe League: To business model της συνεργασίας με τη FIBA και η «μεγάλη εικόνα»

Εκτελούνται ήδη τα έργα για την «ανέγερση» του νέου πρωταθλήματος μπάσκετμπολ στην Ευρώπη, υπό την ισχυρή επιρροή, τον έλεγχο, τη φιλοσοφία και την τεχνογνωσία του NBA. Οι επίσημες ανακοινώσεις έχουν ήδη γίνει, ενώ οι φήμες μαζί με τους μύθους και τις πραγματικότητες, έρχονται στην επιφάνεια με μεγάλη συχνότητα. Ειδικά από τη στιγμή που το χρονοδιάγραμμα έχει ως πρώτο στόχο την έναρξη της δράσης το 2026. Βέβαια, δεν ξέρουμε ακόμα καν το όνομά της λίγκας, το NBA Europe League είναι απλώς μία επιλογή -περισσότερο ενδεικτική. Ξέρουμε όμως ήδη τα πλαίσια, κάποιες προδιαγραφές και σιγά σιγά αποκαλύπτονται ουσιώδεις λεπτομέρειες που συνεχώς εμπλουτίζονται -όπως συνέβη με την πρόθεση του Παναθηναϊκού να εμπλακεί στο σχέδιο, αφού πρώτα... απεμπλακεί από την Euroleague. 

Θα πρέπει όμως, να καθοριστούν τα αίτια και τα αιτιατά της απόφασης για επέκταση του «μαγικού πλανήτη» σε νέα ήπειρο. Εξ αρχής ήταν ξεκάθαρες οι προθέσεις και σχετίζονταν με τους οικονομικούς δείκτες. Αυτούς που απαιτούσαν για την αναβάθμισή τους το άνοιγμα σε μία νέα αγορά και κυρίως με έναν νέο επιχειρησιακό μοντέλο. Τελικά, επιλέχθηκε ακριβώς το ίδιο με αυτό που έχει προσφέρει στη βιομηχανία εντυπωσιακά αποτελέσματα (Concept of Coopetition), ειδικά τα τελευταία 30 χρόνια. Πλέον φθάνει να δούμε τα αποτελέσματα αυτή της αιτίας, αλλά έχει ενδιαφέρον να απαντηθεί ταυτόχρονα και το «γιατί τώρα;».

Η πιο δυναμική πληροφορία που οδήγησε στην ενεργοποίηση του σχεδίου που βρισκόταν στο μυαλό της διοίκησης του NBA εδώ και (τουλάχιστον) δύο δεκαετίες, έχει να κάνει με τον κόσμο που σήμερα ζούμε. 

Τα πάμε λίγο… ανάποδα: Ο ρόλος της Μέσης Ανατολής

Όταν τα οικονομικά στοιχεία που συνέλεξαν ο κομισάριος Άνταμ Σίλβερ και οι συνεργάτες του έβγαλαν αριθμητικά συμπεράσματα (τον Μάρτιο του 2024), αντιλήφθηκαν πως υπάρχει η προοπτική κερδών ύψους 3 δισεκατομμυρίων δολαρίων ετησίως με ένα «άνοιγμα» στην Ευρώπη και την Μέση Ανατολή. Αυτά τα δύο γεωγραφικά πλάτη και μήκη για το NBA πάνε… μαζί και ναι μεν θα συνεργαστεί με τη FIBA και όλοι εστιάζουν στο πως θα εμπλακεί στη νέα λίγκα η Euroleague Basketball, αλλά οι Αμερικάνοι (όπως και η Euroleague άλλωστε) έχουν φιλοχρήματα σχέδια για τις Χώρες του Κόλπου. Αυτές εκπροσωπούν πλέον τους πιο «καυτούς» επενδυτές στα σπορ παγκοσμίως. 

Η Σαουδική Αραβία για παράδειγμα, θα συνεχίσει να στηρίζει την οικονομία της στα ορυκτά καύσιμα που αποτελούν το 40% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος της. Μόνο που επειδή ο κόσμος αλλάζει, μαζί του και το κλίμα της Γης, έχει αρχίσει ως κράτος να εστιάζει παράλληλα και ακόμα δυο τομείς: Την τεχνολογία (κυρίως την τεχνητή νοημοσύνη) και τα σπορ. Ενδεχομένως, η Σαουδική Αραβία το πράττει με τη λογική ενός back up plan σε περίπτωση που ο πλανήτης (σε πολιτικό επίπεδο) αποφασίσει πιο δυναμικά να «ανεξαρτητοποιηθεί» από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, αλλά και για να να «τιθασεύσει» ένα μέρος της τοπικής κοινωνίας που έχει ριζοσπαστικές τάσεις. Στις μεγάλες διαδηλώσεις της Αραβικής Άνοιξης του 2012, στους δρόμους βγήκαν οι 25χρονοι και από το να διαδηλώνουν, καλύτερα (για το καθεστώς) να βλέπουν από κοντά τον Κριστιάνο Ρονάλντο με την Αλ Νασρ, αγώνες πυγμαχικών αγώνων (UFC) και το Grand Prix της Τζέντα (F1). 

Για το Κατάρ, σύμφωνα με τα στοιχεία του 2024, το 3% του ΑΕΠ έρχεται από τον αθλητισμό, ένα ποσοστό που ακόμα και αν δεν αυξηθεί ούτε κατά μισό χιλιοστό της μονάδας, θα «μεταφράζεται» σε υπέρογκα ποσά κερδών. Το 2024 η συγκεκριμένη χώρα, μέσω των επενδύσεων της στον αθλητισμό είχε έσοδα 3,7 δισεκατομμύρια δολάρια. Αξίζει σε αυτό το σημείο να υπογραμμιστεί -για συγκριτικούς λόγους- ότι οι ΗΠΑ που είναι η No.1 χώρα στα Soft Power Rankings, ο αθλητισμός αφορά το 4% του ΑΕΠ.

Κοινώς, ναι μεν ένα μέρος της κοινωνίας πιστεύει ότι όλα περιστρέφονται γύρω από τα σπορ, ειδικά όταν ετοιμάζονται μεγάλα project, σαν αυτό του NBA με την FIBA στην Ευρώπη, μόνο που κάτι τέτοιο δεν ισχύει σε καμία των περιπτώσεων. Οι Καταριανοί, οι Σαουδάραβες και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα πάντως, εμπλουτίζουν συνεχώς την επιχειρηματική ατζέντα τους. Το ίδιο και οι Αμερικάνοι. 

Το συγκριτικό πλεονέκτημα της «μπασκετικής» Παρί Σεν Ζερμέν

Το ποδόσφαιρο λοιπόν, είναι προνομιακό πεδίο της Σαουδικής Αραβίας στον κόσμο των σπορ, την ίδια ώρα κορυφαία κλαμπ της Ευρώπης ανήκουν στο Κατάρ (Παρί Σεν Ζερμέν) και στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (Μάντσεστερ Σίτι) και πλέον πλησιάζει η ώρα οι Χώρες του Κόλπου να μπουν δυναμικά και στο… κόλπο του μπάσκετμπολ.

Τα ΗΑΕ προσπάθησαν αρκετές φορές να ξεπεράσουν τα όρια της συνεργασίας σε επίπεδο μάρκετινγκ (ονοματοδοσία στο Emirates NBA Cup, φιλικοί αγώνες στο Άμπου Ντάμπι, μεγάλη χορηγία του Dubai Experience στους Νιου Γιορκ Νικς) με την πιθανή αγορά ομάδας του «μαγικού πλανήτη». Θα το είχαν κάνει ήδη μέσω του Επενδυτικού Ταμείου του Εμιράτου, αλλά στο επαγγελματικό πρωτάθλημα των ΗΠΑ δεν προβλέπεται -βάσει καταστατικού- το δικαίωμα ένας κρατικός φορέας να εμπλακεί με κυρίαρχο τρόπο στην μετοχική σύνθεση ενός οργανισμού της λίγκας. Κι όταν δεν πάει ο Άραβας στο NBA, πάει το ΝΒΑ στον Άραβα… 

Για τους Αμερικάνους ένα ακόμα μεγαλύτερο «άνοιγμα» στην αγορά της Γαλλίας είναι δεδομένα η μεγάλη προτεραιότητα. Γι’ αυτό άλλωστε, έχουν καθιερωθεί και αγώνες της regular season που γίνονται στο Παρίσι. Στο παράλληλο σύμπαν του «μαγικού πλανήτη» αγωνίζονται 16 Γάλλοι. Την ίδια ώρα, μόνο ένας Ισπανός (Σάντι Αλντάμα, Μέμφις), οκτώ Γερμανοί και έξι Σέρβοι. Οπότε ουδέ κρυπτόν στην «πόλη του φωτός».

Αν κάποιος πάλι, κάνει μία βόλτα στη Νέα Υόρκη και περπατήσει στην 5η Λεωφόρο, όταν θα φθάσει στον αριθμό 535, θα εντυπωσιαστεί με την μπουτίκ της Παρί Σεν Ζερμέν. Ο ποδοσφαιρικός σύλλογος έχει το μεγαλύτερο κατάστημά του στο Μανχάταν, που οπτικά κατακλύζεται από τη συνεργασία με την Nike και την Jordan Brand. Έτσι, το Κατάρ από τη μία δεν μπορεί, λόγω κανονισμών, να αποκτήσει ομάδα που θα αγωνίζεται στο NBA, αλλά τώρα εμφανίζεται η επιλογή να διαθέτει μία ομάδα που ουσιαστικά του ανήκει, την Παρί Σεν Ζερμέν, να δημιουργήσει τμήμα μπάσκετμπολ και να αγωνιστεί στο νέο πρωτάθλημα του NBA στην Ευρώπη. 

Πως όμως, ένας μεγάλος οργανισμός, όπως το NBA, σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα, μπορεί να στήσει στην Ευρώπη ένα νέο πρωτάθλημα, σε συνεργασία με τη FIBA, ξεπερνόντας τον ανταγωνισμό (Euroleague) ή εντάσσοντάς τον στο σύστημα, έχοντας ταυτόχρονα το βλέμμα στους επενδυτές εκ μέσης ανατολής; Την απάντηση αυτή την έχει δώσει χρόνια πριν η βιομηχανία.

Coopetition: Από την Apple και την Google στο NBA

Ένας όρος που έχει προκύψει μέσα από τη «Θεωρία των Παιγνίων» και περιγράφει με μαθηματικό ορισμό την διαδικασία συνεργασιών-συνεταιρισμών μεταξύ γκρουπ παικτών και τη δημιουργία δεσμευτικών μηχανισμών με απώτερο σκοπό το κέρδος, είναι το Coopetition. 

Από εκεί εμπνεύστηκαν πολλές βιομηχανίες για τη δημιουργία νέων συνεργειών, που χρόνια πριν φάνταζαν αδύνατο να υπάρξουν. Και τώρα το NBA θέλει να ακολουθήσει αυτή τη διαδρομή μαζί με την FIBA. Άλλωστε το Coopetition ιστορικά αφορά κυρίως τη συμμαχία δύο ανταγωνιστών. Προκύπτουν και σε αυτή την περίπτωση προβλήματα ασυμμετρίας στην εξουσία, ζητήματα εμπιστοσύνης και ερωτηματικά που πρέπει να απαντηθούν: Όπως η κατανομή των οφελών ή ο τρόπος ελέγχου της αρχής. 

Ο κομισάριος Άνταμ Σίλβερ όμως, όπως και το παντοδύναμο οικονομικό του επιτελείο δεν θα βαδίσει σε αχαρτογράφητα νερά. Θα κάνει με την FIBA ότι ακριβώς έχουν κάνει χρόνια πριν τεχνολογικοί κολοσσοί με ανταγωνιστές του, αυτοκινητοβιομηχανίες με αντιπάλους τους και αεροπορικές εταιρείες μεταξύ τους. 

Ιδού μερικά παραδείγματα… 

• Apple & IBM
  Το 2014 η επί δεκαετίες εχθική τους σχέση πέρασε στο επίπεδο του Coopetition. Η IBM ανέλαβε να αναπτύξει εφαρμογές για συσκευές που χρησιμοποιούν λογισμικό iOS, προσφέροντας ένα τμήμα της τεχνογνωσίας της που στην Apple υπήρχε έλλειμμα. Τελικά, η IBM επέκτεινε την εμβέλειά της στις εφαρμογές για κινητά, ενώ η Apple ενίσχυσε την παρουσία της στην αγορά προσφέροντας πιο ποιοτικά apps μέσω του online καταστήματός της. 

• Coca Cola & Pepsi
  Οι «κολοσσοί» των αναψυκτικών έχουν δημιουργήσει συμμαχίες σε υψηλό επίπεδο. Για παράδειγμα, εμφιαλώνουν τα προϊόντα τους σε κοινά εργοστάσια με στόχο την μείωση του λειτουργικού κόστους. Με αυτόν τον τρόπο μειώνουν τα γενικά έξοδα, ωφελούμενοι από κοινού, ενώ ταυτόχρονα συνεχίζουν να ανταγωνίζονται έντονα στα ράφια των υπεραγωρών. Και να βελτιώνουν την ισχύ τους σε σχέση με… τρίτους ανταγωνιστές. 

• Αεροπορικές εταιρείες
  Πολλές από τις εταιρείες του κλάδου συμμετέχουν σε παγκόσμιες αεροπορικές συμμαχίες, όπως αυτή της Star Alliance με την OneWorld. Οι δυο τους έχουν κοινές υπηρεσίες, κοινό μάρκετινγκ και συντονισμένα προγράμματα πτήσεων. Μοιράζονται μέρη του αεροδρομίου και συστήματα κρατήσεων. Έτσι μεγαλώνουν την παγκόσμια εμβέλειά τους συνεργατικά, ασχέτως αν την ίδια στιγμή ανταγωνίζονται μέσω των μεμονωμένων δρομολογίων τους.

• Google & Microsoft
  Τα ετερώνυμα έλκονται και σε μία ακόμα περίπτωση της Big Tech. Η Google και η Microsoft ανταγωνίζονται σε πολλούς τομείς, αλλά και συνεργάζονται σε άλλους. H Google το έκανε για να ενσωματώσει τη μηχανή αναζήτησής της στους υπολογιστές που χρησιμοποιούσαν τα Windows της Microsoft και να αποκτήσει περισσότερους χρήστες. Και την ίδια ώρα, η Microsoft, εκτός του ότι πουλάει τα ΜS Office της μέσω της πλατφόρμας Android της Google, απέκτησε πρόσβαση στην ισχυρή τεχνολογία της Google Search.

• Αυτοκινητοβιομηχανία
  Οι πιο συχνές περιπτώσεις Cooperation εντάσσονται στον τομέα της αυτοκινητοβιομηχανίας. Η ιαπωνική Honda με την αμερικάνικη General Motors μοιράζονται τεχνολογίες και συγκεντρώνουν πόρους από κοινούς στόχους. Στο ίδιο μοτίβο βρίσκεται και η σύμπραξη της Ford με την Toyota στον τομέα ανάπτυξης υβριδικών φορτηγών. Με αυτό τον τρόπο μειώνεται το κόστος και της έρευνας και της παραγωγής. 

O ρόλος της Euroleague: Το πρόβλημα των τριών σωμάτων

Με τη μέθοδο του Cooperation το NBA θα λύσει πολλά από τα πιθανά προβλήματά που θα προέκυπταν με μία τέτοιου είδους δυναμική επέκταση στην Ευρώπη. 

Η FIBA ως παγκόσμια ομοσπονδία στο μπάσκετμπολ παίζει έναν κεντρικό ρόλο στην υπόθεση, ενώ επίσης έχει παραδοσιακές συνεργασίες με το NBA. Σε πολλά πεδία. Μέχρι και λίγκα στα πρότυπα της… εκκολαπτόμενης διοργανώνουν μαζί στην Αφρική (BAL) από το 2019. Και έχουν εντάξει στο πρόγραμμα πόλεις όπως το Κιγκάλι (Ρουάντα), το Κάιρο και η Αλεξάνδρεια (Αίγυπτος), η Τρίπολη (Λιβύη), το Ναϊρόμπι (Κένυα), το Γιοχάνεσμπουργκ (Νότια Αφρική). Τώρα όμως, ας εστιάσουμε στο Παρίσι, το Λονδίνο, το Βερολίνο, το Μάντσεστερ, το Μόναχο, μπορεί και τη Στοκχόλμη ή το Άμστερνταμ. Όχι απλώς την Κωνσταντινούπολη, την Αθήνα και το Βελιγράδι, ως πόλεις που εκπροσωπούν χώρες ολόκληρες με μεγάλη παράδοση στο άθλημα των ψηλών. Στην προκειμένη περίπτωση αναφερόμαστε στις αγορές, όχι σε έντονα ανθρώπινα συναισθήματα.

Προφανώς όμως, αν το NBA έχει αποφασίσει να δημιουργήσει την καλύτερη και πιο ανταγωνιστική λίγκα μπάσκετμπολ στα μάτια του μέσου φιλάθλου εκτός Αμερικής, θα χρειαστεί να εντάξει στο σχήμα και την Euroleague Basketball. Οι κορυφαίες ομάδες της ηπείρου αγωνίζονται στην Euroleague και η συντριπτική τους πλειοψηφία εμπλέκονται ως μέτοχοι στη διοργάνωση. Οχι ως απλοί συμμετέχοντες. 

Το NBA μπορεί να αντλήσει μέσα από τη FIBA πιο «βαθιά» επιρροή στην Ευρώπη, ένα νέο νέο κοινό (φίλαθλοι, χορηγοί) και να βρει έτοιμο ακόμα και επιμέρους πεδία που θα ήθελε χρόνο και χρήμα για να αναπτύξει μόνο του. Όπως για παράδειγμα ένα ήδη εγκατεστημένο δίκτυο τηλεοπτικών μεταδόσεων. Ταυτόχρονα θα έχει ακόμα πιο άμεση επαφή άντλησης ταλέντων ευρωπαίων παικτών, που πιθανότατα θα τους εντάξει πιο εύκολα και πιο εμπορικά στο αμερικάνικο οικοσύστημα του NBA. 

Την ίδια ώρα, αν για το NBA παίζει μεγάλο ρόλο η ευρωπαϊκή αγορά, για τη FIBA παίζει ακόμα μεγαλύτερη η εντός των ΗΠΑ κατανάλωση των σπορ. H συνεργασία, θα ενισχύσει την θέση της στην Ευρώπη, αλλά και την υπόστασή της στην Βόρεια Αμερική. 

Και στην εξίσωση μπαίνει ένας… άγνωστος (όπως στα μαθηματικά): Η Euroleague Basketball, που αυτή τη στιγμή διαχειρίζεται το καλύτερο διασυλλογικό πρωτάθλημα στην Ευρώπη (Euroleague), αλλά και το ποιοτικό EuroCup, που παρεμπιπτόντως ανταγωνίζεται το Basketball Champions League της FIBA. 

Αν η Euroleague μείνει εκτός της νέας τάξης πραγμάτων, ο ανταγωνισμός θα τις δημιουργήσει προβλήματα που ενδεχομένως να απειλήσουν την υπόστασή της -αν όχι την επιβίωσή της. Αν ενταχθεί με σημαντικό ρόλο, από τη μία θα δημιουργήσει «το πρόβλημα των τριών σωμάτων» (όπως στην αστρονομία) σε επίπεδο εξουσιών και ισορροπιών. Από την άλλη, τα κατάμεστα γήπεδα, την εντυπωσιακή ατμόσφαιρα στα μεγάλα ευρωπαϊκά ντέρμπι στο Βελιγράδι ανάμεσα σε Παρτίζαν και Ερυθρό Αστέρα, στην Αθήνα και στον Πειραιά, όταν παίζει ο Ολυμπιακός με τον Παναθηναϊκό και στην Κωνσταντινούπολη τις μέρες που η Φενέρμπαχτσε συναντά την Αναντολού Εφές, παράγουν εικόνες που στο NBA δεν περνούν απαρατήρητες.